Terapia SI

Nauczyciele prowadzący: Wioletta Przybysz, Paulina Gawenda

 

Integracja Sensoryczna jest neurobiologiczną czynnością zachodzącą w obrębie ciała każdego człowieka. Dzięki zintegrowanemu i zorganizowanemu przenoszeniu do mózgu wrażeń, możliwe jest wykorzystanie ich przez mózg w kształtowaniu percepcji, zachowań i procesów uczenia.

Integracja sensoryczna jest procesem, organizującym i koordynującym wszystkie docierające do mózgu informacje dopływające z ciała i z zewnątrz. Rozwój procesów integracji sensorycznej najintensywniej przebiega u dziecka w wieku przedszkolnym. Od tego jak przebiega ten proces zależny jest przebieg rozwoju koordynacji ruchowej, planowania ruchu, percepcji słuchowej czy wzrokowej, mowy, czytania, pisania czy liczenia.

Natomiast zaburzenia integracji sensorycznej pojawiają się wówczas, gdy mózg i system nerwowy nie są w stanie bez zakłóceń łączyć informacji pochodzących od zmysłów. Wiąże się to z niewłaściwym przetwarzaniem danych docierających do mózgu. Konsekwencją zaburzeń przetwarzania sensorycznego będą dysfunkcje w rozwoju motorycznym, poznawczym  i emocjonalnym dziecka, np. zaburzenia percepcji, zachowań, uczenia się, zdolności ruchowych.

Dlatego też w zaburzeniach związanych z autyzmem istotna jest terapia integracji sensorycznej.

Terapia SI polega na zachęcaniu i kierowaniu dziecka przez wykwalifikowanego terapeutę do wykonywania aktywności, które mają za zadanie wyzwalać i prowokować do odpowiednich reakcji na bodźce sensoryczne, zwłaszcza przedsionkowych, proprioceptywnych i dotykowych. Aby była możliwa poprawa w organizacji ośrodkowego układu nerwowego należy zastosować ćwiczenia, które będą jednocześnie wyzwaniem dla dziecka, jak i stymulujące dla mózgu. Ponadto w terapii istotny jest aktywny udział dziecka, dlatego ćwiczenia są dostosowane do poziomu rozwojowego dziecka.

Do przykładowych ćwiczeń stosowanych w terapii wymienić można m.in.:

• przeciąganie, siłowanie się,
• rozpoznawanie kształtów za pomocą dotyku,
• pocieranie przedmiotów o różnej fakturze ręką dziecka,
• ćwiczenia stymulujące stopy, dłonie, okolice kręgosłupa,
• huśtania w podwieszanych hamakach,
• jeździe na deskorolce,
• toczeniu się w beczce,
• balansowanie na kołysce,
• używanie maszyn obrotowych,
• mas sensorycznych np. piasku kinetycznego,
• używanie różnorodnych faktur i materiałów,
• korzystanie z podwieszanych worków oraz mat,
• proponowanie doświadczania różnorodnych substancji określonymi częściami ciała

Terapia odbywa się na specjalnie wyposażonej sali terapeutycznej.

 

 

…

 

Przykładowe ćwiczenia w domu

Słowo propriocepcja odnosi się do bodźców sensorycznych pochodzących z kurczenia się i rozciągania mięśni, a także zginania, prostowania, wyciągania i ściągania stawów pomiędzy kośćmi. Propriocepcja inaczej nazywana ,,zmysłem pozycji“, odpowiada za to kiedy mięśnie mają się rozluźnić a kiedy skurczyć.

Głównym zadaniem propriocepcji jest zwiększenie świadomości ciała oraz wspomaganie kontrolii motorycznej i planowania motorycznego. Propriocepcja pomaga nam wyrazić siebie poprzez nasze ciało i poruszać się wydajnie. Zmysł proprioceptywny pomaga nam w zaplanowaniu naszego ruchu. Dzięki sprawnie funkcjonującemu systemowi propriocepcji jesteśmy w stanie określić w jakiej pozycji znajduje się nasze ciało. Zmysł ten pozwala nam na wykonywanie czynności bez kontroli wzroku np. odnajdywanie kluczy w torebce. Efektywnie funkcjonujący układ proprioceptywny daje nam nieświadome poczucie naszego ciała, dzięki czemu potrafimy stworzyć jego schemat lub mapę. Dzięki niemu nie musimy patrzeć na to, co robimy. Czynności przez nas dokonywane mogą odbywać się bez kontroli wzroku. Propricepcja daje nam poczucie bezpieczeństwa, ponieważ daje nam informację, co w danej chwili dzieje sie z naszym ciałem.

 

Dostarczanie wrażeń czucia głębokiego (propriocepcji)

• 2 x dziennie (rano i wieczorem) mocniejsze wycieranie dziecka różnymi preferowanymi przez niego fakturami (nogi, ręce, plecy)
• Masaż ciała zmiennymi fakturami podczas kąpieli
• Dociskanie, oklepywanie, wałkowanie, zwijanie w matę, koc (głowa dziecka pozostaje na zewnątrz, wałkowanie dużą piłką, może być piłka typu kangur, wałkowanie butelkami wypełnionymi wodą o innej temperaturze (zimna i ciepła)
• Na podłodze kładziemy koc, dziecko kładzie się na jego skraj, toczymy dziecko przed sobą (jak beczkę) jednocześnie zawijając dziecko w koc, następnie tocząc odwijamy dziecko
• Zachęcamy dziecko do przenoszenia, przepychania cięższych rzeczy, dziecko siedzi wraz z rodzicem na podłodze, do koszyka z zabawkami mocujemy linkę i przyciągamy koszyk wypełniony dowolnymi przedmiotami, później możemy go odepchnąć
• Mocniejsze przytulenie dziecka (niedźwiedzi uścisk)
• Baraszkowanie, toczenie się, przewracanie na poduchy, materac
• Bitwa na poduszki, przygotowujemy poduszki różnej wielkości, ciężkości z różnych materiałów, dziecko, rodzic trzyma poduszkę oburącz i poklepujemy się nią po wybranych częściach ciała kolana, plecy, dłonie itp. Nazywamy uderzane części ciała
• Chodzenie, czworakowanie, podskakiwanie po kocyku pod którym umieszczamy różne maskotki, mogą wydawać dźwięki, dziecko może zgadywać kto to? (wcześniej możemy pokazać dziecku co chowamy pod koc)
• Odpychanie oburącz dużej piłki, uderzanie w piłkę rękoma, ugniatanie jej różnymi częściami ciała(rodzic podaje nazwę, to jest ręka itp.)
• Kilka krzeseł stawiamy jedno za drugim i przykrywamy kocem, powstaje tunel, dziecko przeciska się przez niego
• Zabawa bandażem, zawijamy dziecko bandażem elastycznym, zabawa w mumię, możemy zawijać pojedyncze części ciała ręce, nogi, dziecko usiłuje się samo rozwiązać

…

 

Zmysł którym zajmiemy się w tym tygodniu to zmysłem równowagi. Zmysł ten mówi nam czy się poruszamy czy nie i czy wszystkie przedmioty które nas otaczają są w ruchu czy pozostają nieruchome w stosunku do naszego ciała.

Ten zmysł jest nam potrzebny do tego byśmy mogli płynnie i efektywnie poruszać się.

Zmysł równowagi i grawitacji inaczej nazywa się układem przedsionkowym. Co ciekawsze informację o naszej pozycji odbierane są przez receptory które znajdują się w uchu, a później  stamtąd płyną do mózgu, który musi na nie zareagować.

Zmysł równowagi  rozwija się już bardzo mocno podczas życia płodowego, gdyż kołysanie w brzuchu mamy, silnie rozwija nam ten układ.

Układ przedsionkowy informuje nas o tym gdzie jest góra, a gdzie dół oraz czy znajdujemy się w pozycji pionowej.

Ruch głowy mówi nam o naszym położeniu. Dobrze działający układ przedsionkowy wytworzy odpowiednią reakcję do danej pozycji, będziemy mieć równowagę.

Jednak gdy coś zakłóci działanie tego zmysłu możemy mieć zawroty głowy lub  chorobę lokomocyjną. Osoby z zaburzeniami zmysłu równowagi będą preferowały siedzenie bo każdy rodzaj ruchu może skończyć się upadkiem.

Lekki katar może powodować zaburzenia równowagi.

Jednym rodzajem ruchu jest ruch liniowy czyli ruch po prostej np.: jazda rowerem, zjeżdżanie na zjeżdżalni huśtanie się na huśtawce lub po prostu  chodzenie po ulicy.

Zaburzenie tego rodzaju ruchu może objawiać się chorobą lokomocyjną.

Drugim ruchem jest ruch obrotowy np.: kręcenie się na karuzeli lub krześle obrotowym. Czasem wystarczy, że dziecko tylko popatrzy na wirujące się osoby na karuzeli i jest mu niedobrze.

Tutaj zaburzenia tego rodzaju ruchu są bardziej przykre mogą zakończyć się zawrotami głowy, wymiotami, a niekiedy nawet atakiem padaczki.

Jako ćwiczenia ruchowe w tym zakresie proponujemy:

Zestaw  1

1. Chodzenie po wyznaczonej linii stopa za stopą z głową uniesioną do góry (może być to linia dywanu).
2. Turlanie się po dywanie 5 razy w jedną i drugą stronę.
3. Jazda rowerem.

Zestaw 2

1. Jazda na hulajnodze.
2. 10 obrotów w prawą stronę na krześle obrotowym, 1 min przerwy i 10 obrotów w lewą stronę
3. Bieg dookoła domu.

Zestaw 3

1. Huśtanie się na huśtawce.
2. Kołysanie w kocu, który trzymają rodzice.
3. Zawijanie w naleśnika.

…

 

“Utrzymanie równowagi jest konieczne do kontrolowania postawy ciała. Ćwiczenie tej umiejętności odbywa się stopniowo w czasie rozwoju i dojrzewania dróg nerwowych związanych z układem przedsionkowym. Rozpoczyna się wraz z uświadomieniem sobie pozycji własnego ciała w przestrzeni. Dzieci, które zapisują litery, cyfry i słowa
w «lustrzanym odbiciu» po ukończeniu ósmego roku życia często wykazują niedojrzałość zmysłu równowagi” (Sally Goddard, Dziecko dobrze zrównoważone).

• Stanie na jednej nodze: sposób najłatwiejszy i najmniej zaawansowany. Następnie wprowadzamy zamknięcie oczu, stanie na palcach jednej nogi. Wykonaj to samo ćwiczenie na drugą nogę.
• Chodzenie stopa za stopą do przodu/tyłu z otwartymi lub zamkniętymi oczami.
• Skakanie na jednej nodze wymaga utrzymania równowagi, dobrego napięcia mięśniowego i koordynacji ruchowej; stymuluje integrację nerwową. Pamiętaj o zmianie nóg. Następnym etapem jest skakanie na skakance.

• Kopnięcia: stojąc na jednej nodze wykonaj kopnięcie w przód, a następnie, nie dotykając podłoża, kopnięcie w tył. Zrób 4-5 powtórzeń i zmień nogę.
• Przeszkoda: przeskakiwanie przez przeszkody na jednej nodze lub obunóż.
• Jazda trzylatka na trójkołowej hulajnodze i dziecka czteroipółletniego na dwukołowej hulajnodze przygotowuje do jazdy na dwukołowym rowerze bez dodatkowych kółek w wieku lat pięciu.

Jedna noga na hulajnodze, drugą dziecko się odpycha.

 

• Jaskółka: stań ze złączonymi nogami. Pochyl tułów do przodu i jednocześnie wyciągnij jedną nogę do tyłu. Dla lepszej równowagi rozłóż ręce na boki. Tułów i noga powinny znajdować się równolegle do podłoża. Wytrzymaj ok. 6 sekund i zmień nogę. Powtórz ćwiczenie po 3 razy na każdą stronę.
• Jazda na rowerku biegowym, doskonale wpływa na zmysł równowagi i znacznie ułatwia przejście na tradycyjny rowerek dwukołowy:-)
• Krawężniki: pozwól dziecku chodzić wzdłuż krawężników. Ono wie co robi słuchając swojego ciała, które podpowiada mu „ćwicz równowagę!” 🙂
• Przysiady na palcach.
• Wchodzenie na stopnie schodów i zeskakiwanie z wyższych powierzchni.
• Gra w klasy

 

• Ćwiczenie równowagii

a. Dziecko opiera się rękach i nogach.
b. Dziecko opiera się na prawej ręce i lewej nodze.
Powtórz ćwiczenie. Zmiana kończyn.

 

• Tor wodny: butelki plastikowe z wodą mineralną układamy obok siebie i sklejamy dookoła mocną taśmą – najpierw u góry butelek potem na dole – tak aby były sklejone podwójnie. Ustawiamy „dwójki” jedna za drugą.

 

Na co dzień można wykonywać proste czynności w sposób, który może wpłynąć korzystnie na poprawę  równowagi:

• zakładaj buty na stojąco, na jednej nodze
• wchodź po schodach po dwa stopnie, nie trzymając się poręczy
• czyść zęby na jednej nodze
• nieś szklankę wody wypełnioną do pełna bez rozlewania.

 

…

 

Nasze dzieci najlepiej rozwijają się poprzez integrację sensoryczną czyli poznawanie świata wielozmysłowo. Tym razem kilka ćwiczeń dotyczących zmysłu dotyku.

1. Pudełko sensoryczne to prosta zabawa, która bardzo stymuluje rozwój dziecka. Do koszyczka lub pudełka wkładamy różne przedmioty, które muszą się różnić w dotyku, strukturą, fakturą, kolorami, tak aby jak najbardziej poznawczo oddziaływały na dziecko. Dziecko wkłada do takiego pudła dłonie i poprzez dotyk rozpoznaje co to jest lub opisuje jakie to jest: miękkie, twarde, zimne, ciepłe itp..
2. Malowanie stopami, łokciami, rękoma, palcami to niezwykle odkrywcze doświadczenie, które pozwala poznać lepiej swoje ciało, dotyk i doskonale poprawia nastrój.
3. Glina, to naturalny bardzo plastyczny i przyjazny dla dzieci materiał. Gdy tylko maluchy odkryją możliwości plastyczne gliny, tworzą niesamowite przedmioty i rzeźby pobudzając w ten sposób swoją wyobraźnię i kreatywność. To doskonały sposób na wyciszenie emocji i spożytkowanie nadmiaru energii.
4. Wszelkie zabawy z lodem, rozkuwanie, dotykanie, topienie, malowanie. Zamrażanie różnych przedmiotów, a potem rozmrażanie ich, odkrywanie skarbów. Robienie też domowych lodów z różnych wcześniej zamrożonych owoców, próbowanie ich (to jest tez fajne doświadczenie próbowania nowych smaków).
5. Wszelkiego rodzaju masy plastyczne dostarczają wielu doznań i świetnie oddziałują na dziecięcą wyobraźnię np. masa solna, sztuczny piach, plasteliny, masy, różnego rodzaju ciasta. Jeśli nasze dziecko może taką masę stworzyć samodzielnie, zabawa jest jeszcze bardziej udana.
6. Do woreczków lub lateksowych rękawiczek nasypcie np. ryżu, grochu, kamyczków, mąki ziemniaczanej, fasoli, kaszy itp. rzeczy. Poproście dzieci aby zamknęły oczy i próbowały rozpoznać co tam jest lub połóżcie na podłodze aby dzieci mogły po tym chodzić bosymi stopami.
7. Odczucie ciepła, zimna, miękkości czy twardości materiału dostarcza wielu nowych doświadczeń. Do kuwety lub pudełka wsypcie hydrożel, różne plastikowe pojemniczki, fasolę, koraliki, lejek, łyżkę do przesypywania…i już dziecko jest szczęśliwe. Zabawy sensoryczne dostarczają niezwykle dużo pozytywnych wrażeń i nowych doświadczeń dla dzieci w każdym wieku.
8. Zabawy plenerowe z ciepłą i zimną wodą wzbogacone farbami i kolorowymi balonami to połączenie oddziałuje niezwykle silnie na dziecięce zmysły.

 

…

Stymulacja układu przedsionkowego

1. Pokonywanie toru przeszkód;
2. Łapanie baniek mydlanych
3. Chodzenie stopa za stopą
4. Kołyska- przód- tył- na boki

Stymulacja układu proprioceptywnego

1. Zawijanie w koc
2. Przenoszenie ciężkich przedmiotów,
3. Toczenie piłki, beczki,
4. Przenoszenie woreczków za pomocą stóp,
5. Kręcenie na fotelu obrotowym
6. Wciskanie piłki w ścianę

Stymulacja układu dotykowego

1. Zabawa „Co to jest?” – określanie co to za przedmiot bez kontroli wzroku
2. Ściskanie piłek, gniotek, masy sensorycznej,
3. Masaże z wykorzystanie wałeczków, kolczastych piłeczek, pędzelków itp.
4. Zabawy pudełkiem z ryżem, piaskiem, grochem itp.- materiały sypkie
5. Ścieżki sensoryczne
6. Zabawa w głaskanie zwierząt
7. Malowanie stopami oraz palcami
8. Określanie dotkniętego miejsca poza kontrolą wzroku

Stymulacja układu wzrokowego

1. Odtwarzanie sekwencji ruchowych np. dwa podskoki, klaśnięcie, przysiad,
2. Śledzenie przedmiotów w ruchu, wodzenie wzrokiem za światłem z latarki
3. Zabawy ruchowe przed lustrem,
4. Nawlekanie koralików na sznurek;
5. Łapanie piłki np. w ręce, do miski
6. Wskazywanie różnic w ułożeniu przedmiotów
7. Wskazywanie ukrytego przedmiotu pod jednym z trzech kubeczków

Stymulacja układu słuchowego

1. Wystukiwanie podanego rytmu
2. Wykonywanie ćwiczeń na określony sygnał dźwiękowy
3. Zabawy z materiałami typu folia aluminiowa, pergamin, bibułą.
4. Lokalizowanie źródła dźwięku

 

 

Zestaw 1

1. Łapanie baniek mydlanych– zadaniem dziecka jest przebicie jak największej liczby baniek mydlanych, zanim upadną na podłogę. Bańki mydlane puszcza druga osoba. W celu uatrakcyjnienia ćwiczenia można wprowadzić zamianę ról- dziecko puszcza bańki mydlane, a druga osoba musi je złapać.

 

2. Przenoszenie woreczków– na podłodze leżą rozłożone woreczki. Zadaniem dziecka jest przeniesienie woreczków za pomocą stóp do wyznaczonego miejsca. Stopniowo należy oddalać woreczki od wyznaczonego miejsca (zwiększać dystans do pokonania).

 

3. „Co to jest?”– należy dziecku pokazać siedem przedmiotów zróżnicowanym pod względem faktury, kształtu np. kolczasta piłka, klocek, samochód, miś, piórko, gąbka, Po zapoznaniu z przedmiotami, należy je schować do worka. Następnie zadaniem dziecka jest odgadnąć za pomocą dotyku co to za przedmiot.

 

4. Nawlekanie koralików– w pudełku przed dzieckiem znajdują się koraliki różnej wielkości. Zadaniem dziecka jest nawlekanie koralików według wzoru  na karcie.

 

5. Pudełka dźwiękowe– przed dzieckiem należy rozłożyć w rozsypce 4 pary pudełek. Zadanie polega na odnalezieniu dwóch takich samych dźwięków. Do pudełek można wsypać: ryż, sól, makaron oraz groch łuskany.

 

Zestaw 2

1. Zabawa „Maszyna do szycia”- na dywanie należy przykleić taśmę. Po jednej stronie rozłożone są krążki czerwone, a po drugiej stronie niebieskie. Zadanie dziecka polega na przejściu na drugą stronę krokiem naprzemiennym oraz wrócić na miejsce startowe skacząc obunóż.

 

2. Zabawy z piłką – dziecko siedzi odwrócone plecami do ściany z nogami ugiętymi w kolanach oraz stopami opartymi o podłogę. Pomiędzy dzieckiem, a ścianą znajduje się duża piłka. Zadanie polega na naciskaniu piłki w taki sposób przez dziecko, jakby chciało żeby pękła/ jakby chciało przesuną ścianę. Zamiast ściany w ćwiczeniu może uczestniczyć druga osoba.

 

3. Ścieżka sensoryczna– na podłodze należy rozłożyć różne faktury lub wypełnione pojemniki tworząc ścieżkę np. wycieraczka, piach, liście, trawa, folia bąbelkowa, wata, ryż, kasza, groch. Zadaniem dziecka jest pokonanie ścieżki (składającej się z sześciu wybranych faktur dotykowych) z jednoczesnym trzymaniem w rękach piłki. Po przejściu ścieżki sensorycznej dziecko ma za zadanie rzucić piłkę do kosza.

 

4. Wskazywanie ukrytego przedmiotu– do zadania potrzebne są trzy papierowe kubeczki oraz jeden mały przedmiot, który lubi dziecko np. klocek. Kubeczki należy rozłożyć przed dzieckiem. Pod jeden z kubeczków chowany jest przedmiot. Zadanie dziecka polega na podniesieniu kubka, pod którym jest schowany przedmiot. Gdy dziecko zrozumie tą zależność trzeba powtórzyć kilkukrotnie ćwiczenie zmieniając kolejność kubeczków.

 

5. Lokalizowanie źródła dźwięku– w pomieszczeniu należy schować grający przedmiot tak, aby dziecko nie zauważyło gdzie jest ukryty. Zadanie dziecka polega na jak najszybszym odnalezieniu schowanej rzeczy.

 

Zestaw 3

1. Przekładanka– dziecko ma dwie małe obręcze. Zadanie polega na pokonaniu dystansu z ich użyciem. Dziecko stojąc w obręczach ma zadanie oderwać od podłoża jedną i  przestawić w przód, a następnie postawić w niej wolną stopę. To samo wykonuje z drugą obręczą. Do pokonania wyznaczamy odcinek 3-5 m

 

2. Turlanie piłki– naprzeciwko siebie siedzą dwie osoby np. dziecko z rodzicem. Zadanie polega od odpychaniu dużej piłki w taki sposób, aby poturlała się do drugiej osoby.

 

3. Malowanie palcami– Zadanie dziecka polega na namalowaniu wybranego rysunku lub pomalowaniu wydrukowanego za pomocą palców. Do zadania potrzebne są farby.